Mimari tasarım süreci sözlük anlamı olarak bir şeyin kafada oluşturulması ve oluşturulduktan sonra biçime dönüştürülmüş hali olarak ifade edilmektedir. Tasarım kavramı ise genel anlamda duyusal ve zihinsel bilgilerin bir araya gelerek etkileşim içerisinde olması sonucunda zihinde gerçekleşen biçimler olarak tabir edilmektedir. Kısacası tasarım zihinde oluşturulan her şeyin biçim kazanarak nesnellik şeklinde kendini göstermesidir. Oluşturulan tasarımların her biri çevresi ile hem tutarlı olmalı hem de belli bir planlamaya sahip olması gerekmektedir.
Mimari projeye başlarken tasarımcının bilgi birikiminden, yaşam deneyimlerinden, algılarından, zeka seviyesinden, düşünme yetisinden, olaylar arasında bağlantı kurma özelliğinin gelişmişliğinden faydalanılmaktadır. Ayrıca tasarım, zihinde yer alan fikirlerin somut bir şekilde ortaya koyulmasıdır. Mimari tasarım süreci ise gerçekleştirilen somut ürünlerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan süreç ve planlamaların bütünü olarak belirtilmektedir. Tasarımcı aklından her ne geçiyorsa bunu ürüne dönüştürerek betimlemeye gitmektedir.
Tasarımcı tarafından gerçekleştirilen ürünler belli süreçlerden geçmektedir. Süreç içerisinde yapılan betimlemelerin sağlıklı sonuçlara ulaştırılması için ürünün ihtiyaçlarının karşılanması oldukça önemlidir. Kaliteli sonuçlar elde etme adına tüm mimari süreçler göz önünde bulundurularak sonuca varılmaktadır.
Mimari Tasarım Süreci Nedir?
Sürecin gidişatı belli aşamalardan oluşmaktadır. Süreçte önemli olan bir sorunun belirlenerek araştırılması ve tanımının yapılmasıdır. Tasarımın çevreyle olan ilişkisi göz önünde bulundurularak sorunlara çözüm getirilmesi ve bu çözümlerin her bir soruna uygulanması da son derece önemlidir. Süreç neticesinde sağlıklı sonuçlar elde etmek için belli bir zamanın geçmesi ve eylemlerin bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Tasarım süreci 5 adımda ilerletilmektedir. Bunlar; Sorunun/Problemin Tanımlanması, Veri Toplama, Analiz, Değerleme ve Sentez’dir.
Mimari Tasarım Süreci: Sorunun veya Problemin Tanımlanması
Bir tasarımın gerçekleştirilmesi için ilk olarak konunun ya da ihtiyacın ne olduğunun bilinmesi gerekir. Tasarımdaki konu ya da ihtiyaçlar kendini daha çok sorun olarak göstermektedir. Bu nedenle tasarımın bu aşaması sorun-problem tanımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Konunun ya da problemlerin çözümlenmesinde işveren, tasarımcı ve kullanıcıya önemli görevler düşmektedir. Öncelikle işveren istekte bulunan taraftır. Tasarımcı ise ortaya çıkan sorunların bertaraf edilmesi için görevli olan kişidir. Kullanıcı ise, ortaya çıkan sorundan ve soruna getirilen çözümlerden en çok etkilenen taraf olarak ifade edilmektedir.
Mimari tasarım süreci içerisinde konu ya da sorunun tanımlanmasında sağlıklı bir sonuca ulaşmak için işveren, tasarımcı ve kullanıcının koordine bir şekilde hareket etmesi gerekmektedir. Burada en önemli görev tasarımcıya düşmektedir. Çünkü tasarımcı işveren ve kullanıcı arasında köprü görevi görmektedir. Buna bağlı olarak tasarımcının ürettiği çözümlerin her biri iki tarafı da memnun etmelidir.
Konu ya da problem tasarımcı tarafından tanımlandıktan sonra ham program adı verilen elemanlar oluşturulur. Ham programdan kastedilen tasarımda belirlenen alanların hangi aktivitelere ve kullanım alanlarına sahip olduğunun belirlenmesidir. Ham program elemanlarının belirlenmesi ile beraber tasarım sürecinin ilk aşaması olan konu-problem tanımlanması adımı tamamlanmış olmaktadır.
Veri Toplama Süreci
Proje tasarım aşamaları arasında yer alan veri toplama süreci tasarımın fiilen başladığı adım olarak bilinmektedir. Verilerden kasıt; harita, ölçüm, fotoğraflar, görüntüler, anket sonuçları, örnekler, bireysel çözümlerdir. Bu veriler birçok yöntem ve kaynaklar sonucunda elde edilmektedir. Mimari tasarım süreci sonunda elde edilen veriler çevreye uyumlu olmalıdır. Doğal, kültürel, algısal, sosyal ve ekonomik çevreyle uyum veri toplama sürecinde önemlidir. Bu veriler sayesinde mevcut olan durum yeterince anlaşılır ve etkin bilgilere sahip olmalıdır.
Analiz Süreci
İkinci aşamada toplanan veriler bir araya getirilerek değerlendirmeye tabi tutulur. Yapılan değerlendirmelere sonucunda artı ve eksi yönler gözden geçirilir. Ortaya çıkan çevre analizi sonucunda ortaya birden fazla analiz ortamı çıkmaktadır. Bunlar; Doğal Çevre, Kültürel Çevre, Sosyal Çevre, Ekonomik Çevre ve Algısal Çevre’dir. Doğal Çevrede; toprak, su, iklim, topoğrafya, jeolojik yapı gibi durumlar yer almaktadır. Kültürel Çevrede; ulaşım, alt yapı, arazi, doğal ve kültürel yapılar yer etmektedir.
Sosyal Çevrede; kültürel değerler, yasalar ve yönetmelikler bulunmaktadır. Ekonomik Çevrede; maliyet, ekonomik durumlar yer almaktadır. Algısal Çevrede; olumlu ve olumsuz değerlendirmeler yer almaktadır. Mimari tasarım süreci aşamalarından biri olan analiz sürecinde birinci aşamada belirlenmiş olan ham program elemanları kullanılmaktadır. Ham program elemanları net bir hal alarak ihtiyaçlara yönelik bağlantılar oluşturularak işlev şeması oluşturulmuş olur.
Değerlendirme Süreci
Değerlendirme aşaması tasarım sürecinin bel kemiği olarak bilinmektedir. Toplanan verilerin tümü ele alınarak en uygun çözümün kararlaştırıldığı aşamadır. Burada tasarımcı devreye girerek değer yargılarını, tasarım algılarını, olaylara çözüm getirme kabiliyetini, kullanıcıların beklentilerini, işverenin isteklerini göz önünde bulundurarak çok sayıda seçenek arasından en uygun olanını seçmelidir. Elde edilen sonuç her bir tasarımcının kendine özgü tasarımlarıyla ortaya çıkmaktadır. Tasarımın kural ve ilkelerine uygun olarak program elemanlarının nerelerde kullanılacağı belirlenmektedir. Bu program elemanları kullanılarak leke diyagramı ya da örgütleme şeması oluşturulur.
Mimari Tasarım Süreci: Sentez Süreci
Mimari tasarım süreci aşamalarının sonuncusudur. Birinci aşamadan itibaren toplanan verilerin ham program elemanları ile veri toplama işleminin sonucunda elde edilen ve leke diyagramında meydana getirilen fikirlerin kullanıma uygun olacak şeklide ortaya koyulmasıdır. Geliştirilen tasarımlarda fazla ayrıntıya yer vermeden ön proje şeklinde somut bir ürün ortaya çıkarılır. Fakat bu ön proje gerçek ya da ana proje değildir. Çünkü ön proje uygulanma için yeterince ayrıntıya sahip değildir. Kesin ve detay projeler çizildikten sonra tasarım süreci tamamlanmış olur.
Mimari tasarım süreci hakkında detaylı bilgi almak için Design House İstanbul iletişime geçebilirsiniz. Güncel konularda hazırlanmış videolara Doç. Dr. Gamze Sart YouTube kanalından erişebilirsiniz. Yurt dışında mimarlık eğitimi almak için gerekli olan danışmanlık hizmeti hakkında aba Yurt Dışı Eğitim ile görüşebilirsiniz.
