Ekolojik tasarım ya da diğer bir adı ile sürdürülebilir tasarım kavramı son zamanlarda sıkça duyulan bir konu oldu. Sürdürülebilirlik başlı başına son zamanlara damga vurmayı başardı. Tarımdan teknolojiye kadar her konuda artık sürdürülebilirlik diye yeni bir konu gündeme geliyor. Özellikle 2000’li yıllardan sonra sürdürülebilir konular daha da fazla gündeme gelmeye başladı. Çünkü insanlar sürdürülebilirlik konusunun önemini bu süreçte daha iyi anladı. Başta küresel sorunlar olmak üzere pek çok konu sürdürülebilirlik anlayışını tetikledi.
Bu süreç içerisinde tasarım konusu da yeniden şekillenmeye başladı. Çünkü tasarım demek aslında bir problem çözmek anlamına gelir. Eski usul tasarımlar artık bu sorunları çözmek için yeterli olmuyor. Bu yüzden de kısa vadeli değil artık uzun süreli tasarımlar insanların yardımına koşuyor. Uzun vadeli tasarımlar denilince artık insanların aklına direkt olarak sürdürülebilir olan tasarımlar geliyor. Yeni değerler ile çözümler üretebilmek için ekolojik tasarım ilkeleri son derece önemli bir konu olarak dikkat çekiyor.
Günümüzde tüketimin altın çağı yaşanıyor. Bu çağda neredeyse her şeyin bir yedeği bulunuyor. Bilgisayardan kıyafete kadar insanlar artık eskiyen ya da bozulan ürünlerinin yedeğine sahip. Fakat tüketimin altında çağında hala yedeği ya da bir alternatifi olmayan bazı önemli konular var. Bunların başında da sonunda da gezegenimiz yer alıyor. Bilim adamları yıllardır dünyanın bir alternatifini arıyor. Hatta bu araştırma süreci çok ileri gitmiş olsa da hala ortada somut bir şey yok.
Sürdürülebilir Tasarım ve Gezegenimiz
Artık günümüz gençleri teknoloji çağı çocukları olarak ifade ediliyor. Gençler bu sayede karşılaştıkları tüm sorunlar için çözüm üretiyor. Bilim, teknoloji ve tasarım üçgeni tüm sorunlara farklı çözümler üretebiliyor. Son zamanlardaki bilimsel çalışmalar yeni yaşanabilir gezegenler için umut ışığını yaktı. Bu iyi bir haber olsa da önümüze baktığımız zaman yeni bir gezegene tamamen yerleşmek pek de mümkün gözükmüyor. Bunun yanı sıra dünyamız yok olmadan başka bir gezegene gitmek de mümkün bir süreç değil.
Yani hala dünyadayız ve daha çok uzun bir süre daha dünyada kalacağımız kesin. Bu yüzden ilk olarak insanların ellerindekileri değerlendirmesi gerekiyor. Endüstriyel tasarımda sürdürülebilirlik ile dünyanın değerini katlamak ve arttırmak da mümkün. Eldeki tüm verileri bir değerlendirmeye aldığımız zaman zaten sürdürülebilirlik konusunun ne kadar önemli bir konu olduğu ortaya çıkıyor. Zaten uzmanlar da dünyanın geleceği için ekolojik tasarımın önemini her seferinde dile getiriyor.
Sürdürülebilir Tasarım Nedir ve Neyi İfade Eder?
Ekolojik tasarım ile alakalı sayfalarca açıklamalar yapılabilir. Ayrıca bu alandaki tüm uzmanlar kendilerine göre farklı cevaplar ile de bu konuyu açıklayabilir. Fakat en basit tabiri ile bu tasarım sosyal, ekonomik, ekolojik olarak sürdürülebilir olan objeler, mekanlar ya da hizmetler tasarlamaktır. Bu yüzden tasarım yaparken sürdürülebilirliği odak noktaya almak gerekir. Bu bağlamda da uzun vadeli, devamlı ve atık üretmemeyi hedefleyen çalışmalar ortaya koymak gerekir.
Sürdürülebilir Tasarım Çalışmaları İçin Dikkat Edilecekler
Ekolojik tasarım anlayışı aslında son derece basit bir konu. Buna ek olarak bu tasarımı hayata geçirmek de aslında son derece kolay bir süreç. Fakat buna rağmen insanlar ekolojik tasarım uygulamaları yapmak da zorlanıyor. Bu durumun arkasında aslında pek çok farklı sebep yer alıyor. İyi bir gelecek için atılacak her geç adım süreci çok daha zora sokuyor. Bu yüzden de küresel anlamda kabul edilen bazı temel kurallar yer alıyor. Modern tasarımın en iyisi olarak bilinen Dieter Rams bu kuralların merkezinde yer alıyor. Bu kurallardan dikkat çekenler ise şunlar:
- Sürdürülebilir tasarım nedir sorusunun cevabına göre tasarım, kullanım kılavuzu ve proje tasarımı yapılmalıdır.
- Üretimi yapılacak ürün her zaman düşük enerjiye göre yapılmalıdır. Yüksek enerji kullanımı ile yapılacak ürünler tercih edilmemelidir.
- Hem tasarımda hem de üretimde çevreye en az zararlı olan ürünler tercih edilmelidir.
- Üretim sırasında kullanılacak tüm materyaller yerel kaynaklar kullanılmalıdır.
- Ürünler ve süreçler geri dönüşüme açık bir şekilde üretilmeli ya da hazırlanmalıdır.
- Ürünler tüketici ile duygusal bağ kuracak şekilde tasarlanmalıdır. Bu sayede ürünlerin israfı gereksiz kullanımı minimalize edilecektir.
- Sürdürülebilir ürün tasarım örnekleri karbon ayak izi ve yaşam döngüsüne etkileri üzerinden değerlendirilmelidir.
- Yeni üretim tesislerinin hepsi doğayı taklit edecek şekilde yani biyomimik şeklinde tasarlanmalıdır.
- Ürünlerin kullanımı bireysel kullanım yerine çoğul kullanıma hitap etmelidir. Yani arabalar yerine toplu taşıma araçlarının tercih edilmesi gerekir.
Sürdürülebilir tasarım için küresel anlamda da köklü çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalardaki amaç devletleri ve şirketleri bu tarz çalışmalar yapmaya zorlamak. Bu sayede ilerleyen yıllarda bu durum yaygınlaşarak daha iyi bir dünyanın önünü açmak. Hatta bazı ülkelerde ekolojik tasarım çalışması yapmayan kişilere yaptırımlar bile uygulanıyor. Gün geçtikçe daha da yaygınlaşacak bu konu sayesinde özellikle gelecek nesiller için daha sağlık bir dünya ortaya çıkacak.
Doç. Dr. Gamze Sart Youtube kanalından sürdürülebilirlik konusu ile alakalı çok daha detaylı içeriklere ulaşabilirsiniz. Doç. Dr. Gamze Sart Web sitesini ziyaret ederek de sürdürülebilir bir gelecek için yapılan çalışmalar ile alakalı yazılmış makaleler bulabilirsiniz. Design House internet sitesinden de sürdürülebilir tasarım modelleri hakkında detaylı blog yazıları okuyabilirsiniz.